Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου 2015

Το τριποδιώτικο πορτί - Μέρος 2ο



Στις Κυκλάδες παρατηρούμε και άλλο ένα στοιχείο στις πόρτες του κάθε σπιτιού: τα αρχικά του ονόματος του ιδιοκτήτη. Συνήθως γράφονταν στην πόρτα της κάθε αυλής πριν ο επισκέπτης προχωρήσει στο κύριο μέρος του σπιτιού. Είναι μία τάση που εντοπίζεται και στα σπίτια του χωριού μας.



Με βάση τη λογική μπορούμε να σκεφτούμε την χρησιμότητα αυτής της ενέργειας. Εκτός από καλλωπισμό ήταν και ένας τρόπος να ορίσεις την περιουσία σου, αφού κάθε άτομο θα ενημερωνόταν για τον ιδιοκτήτη του σπιτιού.

Παλαιότερα τα οικόσημα τοποθετούνταν στο πάνω μέρος της εισόδου του σπιτιού σκαλισμένα σε μαρμάρινη επιφάνεια. Ωστόσο δεν ήταν αρχικά κάποιου ονόματος, αλλά ένα σήμα μιας αριστοκρατικής οικογένειας ή μιας τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως τέτοιου είδους οικόσημα υπάρχουν στο ενετικό κάστρο της Χώρας. Το σίγουρο όμως είναι ότι η χρησιμότητα ήταν η ίδια.

Με την πάροδο των χρόνων τα οικόσημα χρησιμοποιήθηκαν από κάθε κάτοικο του νησιού με τη μορφή αρχικών γραμμάτων του ονόματός τους. Τώρα πια αποτελούν μέσο διακόσμησης της τριποδιώτικης πόρτας.





Πέμπτη 27 Αυγούστου 2015

Το τριποδιώτικο πορτί




Στην ερώτηση ποιο είναι το σήμα κατατεθέν των Κυκλάδων, οι πιθανές απαντήσεις είναι δύο: τα κατάλευκα σπίτια και τα πολύχρωμα πορτοπαράθυρα. Αυτά τα δύο βρίσκονται σε όλα τα νησιά του Αιγαίου. Και τα δύο βρίσκονται στη Νάξο, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων. Και τα δύο στο χωριό μας.

Αν προχωρήσει κάποιος μέσα στα στενάκια των Τριπόδων, θα μπορεί να δει μια ποικιλία χρωμάτων στις πόρτες και στα παράθυρα του κάθε σπιτιού. Μπλε, γαλάζια και πράσινα είναι μερικά από τα χρώματα που παρατηρεί. Βέβαια τα χρώματα αυτά δεν αρκούνται μόνο σε κάθε "πορτί" του σπιτιού. Με τα ίδια χρώματα βάφουν και τα κάγκελα, δημιουργώντας έτσι μια πανδαισία χρωμάτων και μια έντονη αντίθεση με το κατάλευκο "περιτύλιγμα" του κάθε σπιτιού.

Πόρτες στα σοκάκια των Τριπόδων

Πως όμως ξεκίνησε η χρήση αυτών των χρωμάτων; Μια λογική απάντηση έρχεται σύμφωνα με ιστορικά δεδομένα: την εποχή του 19ου αιώνα, την περίοδο που ο νεοκλασικισμός ως τάση στην αρχιτεκτονική των σπιτιών ήταν σε έξαρση, άρχιζαν να χτίζονται και τα πρώτα νεοκλασικά κτίρια στη Νάξο. Όμως για να επικρατήσει ομοιομορφία στα σπίτια, για τουριστικούς λόγους ορίστηκαν διάφοροι νόμοι κατά έτη, που έλεγαν ότι όλα τα σπίτια των νησιών έπρεπε να είναι λευκά. Ως κύριο χρώμα για τις πόρτες και τα παράθυρα ήταν το μπλε. Αργότερα ήρθαν και τα υπόλοιπα χρώματα ως μια εναλλακτική επιλογή.

Ωστόσο το λευκό έχει μια ενοποιητική λειτουργία που υπογραμμίζει τη θαυμαστή πλαστικότητα λεπτομερειών και συνόλου και ταυτόχρονα ενισχύει την ομορφιά των Κυκλάδων και δη της Νάξου καθιστώντας την αξιοζήλευτη.


η είσοδος του Λαογραφικού Μουσείου





Παρασκευή 10 Ιουλίου 2015

Τριποδιώτικα παρατσούκλια

Τριποδιώτικα παρατσούκλια


Η ενότητα "Τριποδιώτικα παρατσούκλια" σήμερα φτάνει στο τέλος της. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους πληροφοριοδότες (Σπύρο Απειραθίτη, Μαρία Απειρανθίτου, Μανώλη Απειρανθίτη, Μαργαρίτα Βερυκόκου, Γιάννη Σοφικίτη, Στέλλα Νικολάκη ) που με βοήθησαν στην συγγραφή και έρευνα της συγκεκριμένης ενότητας η οποία είναι σημαντική για τα λαογραφικά δεδομένα του χωριού. 


Χ:
Χηράς
Χιουχιούρης
Χοιρομαμάς
Χαλυμούρης
Χατζηγιάννης
Χατζηδιά



Ψ:
Ψηστός-Ψηστούδες
Ψαψάλης
Ψωμάκης




φωτογραφία από τη Σοφία Σοφικίτου 





Πέμπτη 9 Ιουλίου 2015

Τριποδιώτικο Γλωσσάρι

Τριποδιώτικο Γλωσσάρι



Σ:
Σάντουλα: η νονά
Σάρτο: πήδος, πήδημα (σαρτένω)
Σιχλάκι: τσίγκινος ή μπακιρένιος χειροποίητος κουβάς
Σκάλεθρο: ξύλο για ανακάτεμα της φωτιάς (φούρνου)
Σκαμάκι: ποσότητα ξασμένου πρόβιου μαλλιού
Σκονοβολιά: σύννεφο σκόνης
Σκοίνα:σχοίνοι, σχοινιές
Στεαστό: υπόστεγο
Στρατούρα: το στρώσιμο του σαμαριού
Συλλοή: συλλογή, σκέψη
Σύρμα: το συρτάρι
Σφούνι: πήλινο σκεύος για κρασί




T:

Τάμου: όταν
Τέλι: σύρμα, καλώδιο
Τεσσαρακάντουνες: τετραγωνισμένες πέτρες που έβαζαν στα θεμέλια των σπιτιών
Τζουάδα: ζωηράδα φυτού
Τριζοβόλημα: τρίξιμο





φωτογραφία από τη Σοφία Σοφικίτου





[πηγή: http://www.tripodesnaxou.gr/tripodes-naxou-glossari.htm] 

Παρασκευή 26 Ιουνίου 2015

Τριποδιώτικα παρατσούκλια


ΤΡΙΠΟΔΙΩΤΙΚΑ ΠΑΡΑΤΣΟΥΚΛΙΑ



Σ:
Σαργκάλος
Σιφινιός
Σίβουλος
Σαντορινιός
Στέλιας
Στελίδες
Σταύραινα
Σούπιδες



Τ:
Τζάος
Τζανής
Τζαναβαρού
Τζαμπούνιδοι
Τζάαινα
Τζουβαέρης
Τσουρομένος
Τσούλος
Τσούρος-Τσουρομένος-Τσούριο
Τσολιάς
Τούρκος



Y:
-




Φ:
Φτηνάς
Φταμηνίτης
Φρυδάς
Φανάρης
Φαναριτζού
Φίνος
Φούρναρης
Φουστάνης
Φαφλατάς




φωτογραφία από την ιστοσελίδα του συλλόγου 
[http://www.tripodesnaxou.gr/tripodes-naxou-xorio.htm]





Πέμπτη 25 Ιουνίου 2015

Τριποδιώτικο Γλωσσάρι


Τριποδιώτικο Γλωσσάρι


Ν:
Ναός: χτιστό ή χωμάτινο αυλάκι για πότισμα χωραφιού
Νομιά: άγονη πλαγιά στην άκρη του χωραφιού
Ντίρλα: είδος χορού
Ντιχάλι: το ξύλινο διχάλι του λυχνίσματος
Νουλάς: ο σωλήνας του ρακιντζού που χρησιμοποιείτε για την απόσταξη της ρακής




Ξ:
Ξεβαβουλίζω: ξεχωρίζω το σπόρο από το βαμβάκι
Ξεπασουλίζω: καθαρίζω τα αυτία ή τα δόντια



Ο:
Οργιά: η ουρά
Όχεντρα: το φίδι οχιά



Π:
Παζούμιο: το κουτοπόνηρο
Πανιστής: ξύλο με πανιά για το καθάρισμα του φούρνου
Πάστρα: καθαριότητα
Πιτιλίζει: ψιχαλίζει
Πρεβόλια: περιβόλια
Προλαλά: προγιαγιά
Προσπάππος:προπάππος












[πηγή: http://www.tripodesnaxou.gr/tripodes-naxou-glossari.htm ]

Παρασκευή 19 Ιουνίου 2015

Τριποδιώτικα παρατσούκλια

Τριποδιώτικα παρατσούκλια


Ξ:
Ξενικός


Ο:


Π:
Περχαμπάνος
Ποντικός
Πλατσαφάρας
Πλάτουχας
Πέρος
Πιτιάς
Πασόκος
Πολυδωρογιάννης
Παύλος-Παυλί
Παλαζό


Ρ:
Ρούσσος
Ροδομανώλης
Ρέγγιδοι
Ρόμπης